Radyoterapideki pratik uygulamalar son 60 yıl içerisinde oldukça gelişmiştir. Günümüzde rutin olarak, kraniyum ve vücut içerisindeki hedef dokular, hassas konformalite sağlayan iyi kalibre edilmiş iyonizan ışınlarla, tekli veya çoklu fraksiyonlarda ışınlanabilmektedir. Medikal görüntüleme, immobilizasyon teknikleri ve bilgisayar yazılım programlarındaki gelişmeler stereotaktik radyocerrahinin geniş alanlı kullanımına olanak sağlamıştır. Yüksek çözünürlüklü görüntüleme teknikleri, eksternal ve internal referans noktaları ile hedef ve normal doku hareketi saptanarak yüksek konformalite sağlayan planlamalar ile kanser tedavisi yönetimi gerçekleştirilebilmektedir. Bu prosedürler standart radyoterapiden çok daha komplikedir ve normal dokuları iyi koruyarak hedefi daha iyi kapsamayı sağlamaktadır. Bu makalede, radyocerrahinin tarihsel gelişimi, ana prensipleri ve klinik uygulamaları literatür eşliğinde gözden geçirilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Radyoterapi, stereotaktik radyocerrahi, cyber knife

Beyin metastazları, kanser tanısı almış hastalarda hastalık seyri boyunca %20-40 oranında gelişmektedir ve önemli bir sağlık sorunu oluşturmaktadır. Semptomlar arasında baş ağrısı (%49), fokal güçsüzlük (%30), mental bozukluklar (%30), yürüme ataksileri (%20), nöbet (%18), konuşma ve görme bozuklukları (%10) bulunmaktadır.
Altmış yedi yaşındaki erkek hasta, Ekim 2011’de sağ akciğer üst lobda kitle nedeniyle opere edilmiştir. Patolojisi küçük hücreli dışı akciğer kanseri, immunofenotipik olarak da adenokarsinom gelmiştir ve Evre 2A (T2bN0M0) şeklinde evrelendirilmiştir. Hastanın kranial MR’ında, sağ frontal lobda 1.4x1.6 cm boyutunda hafif kontrastlanan lezyon alanı saptanmış ve takibe alınmıştır. Ocak 2013’deki kontrol kranial MR’da kitlede büyüme saptanması üzerine (3 cm) hastaya operasyon önerilmiş fakat medikal inoperabl olarak değerlendirilerek kliniğimize yönlendirilmiştir. Kliniğimizde hastaya sırası ile total beyin ışınlaması, sistemik kemoterapi ve soliter beyin metastazına yönelik stereotaktik radyoterapi uygulanmıştır.
Primer akciğer kanserli olguların %40’ında beyin metastazı gelişmektedir. Beyin metastazı radyocerrahinin en sık kullanım alanlarından birisidir. Yapılan çalışmalarda tek beyin metastazlı olgularda total kranial ışınlamaya eklenen radyocerrahi ile sağkalım avantajı sağlandığı gösterilmiştir.Bu olgu, beyin metastazlarına radyocerrahik yaklaşımı göstermek amaçlı sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Beyin metastazı, stereotaktik radyocerrahi

Vestibular schwannoma (VS) 8. kraniyal sinirin vestibuler dalındaki ‘’schwann’’ hücrelerinden gelişip yavaş büyüyen benign tümörlerdir. Ender olarak yaşamı tehdit eden bir tümör olduğu için tedavideki ana hedef lokal kontrolü sağlamak ve organ fonksiyonlarını korumaktır. Primer tedavi seçenekleri mikrocerrahi rezeksiyon, stereotaktik radyocerrahi (SRC) ve fraksiyone stereotactic radyoterapi (FSRT)’dir. Modern radyoterapi teknikleri, cerrahi ile karşılaştırıldığında benzer lokal kontrol oranlarının elde edildiği, işitmenin ve 5., 7. kraniyel sinirlerin daha iyi korunabildiği non-invaziv bir tedavi seçeneği sunar. Bu makalede 66 yaşında SRS uyguladığımız bir VS olgusu sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Stereotaktik radyocerrahi, vestibular schwannom

Rapidarc Triloji, radyasyon onkolojisinde çağ açan yeni bir tedavi ünitesidir. Üç boyutlu konformal radyoterapi (RT), yoğunluk ayarlı RT (IMRT), görüntü kılavuzluğunda RT (IGRT), dinamik adaptif RT (DART) ve stereotaksik tedavi (SRS) yapabilme kapasitesine sahiptir. Tüm bölgelerin kanserlerinde kullanılabilen, tedavi süresinde dramatik olarak kısalmayla hasta için daha konforlu, maksimum normal doku koruması sağlayan bir ünitedir.

Anahtar Kelimeler: Radyoterapi, rapidarc triloji

Radyoterapide amaç tümör kontrolü artırılırken, riskli organlar ve çevre normal dokulara en az hasarı vermektir. Bu nedenle yeni teknolojiler geliştirilerek hedef volümde doz yükseltilirken, riskli organlar korunmaya çalışılmaktadır. Kliniğimizde bu yeni teknolojilerden Rapidarc ile rotasyonel IMRT uygulanan bir prostat kanserli olgunun özelliklerini inceledik.

Anahtar Kelimeler: Rapidarc, IMRT, prostat kanseri

İntraoperatif radyoterapinin (İORT) geçmişi bir asıra dayanmasına rağmen, kullanım sıklığı son yıllarda artmıştır. Operasyonla ve eksternal radyoterapi ile yeterli lokal kontrol sağlanamayan olgularda İORT yararlı bir seçenektir. Tam rezeksiyon yapılan, ancak tümör yatağında nüks riski yüksek tümörlerde ya da yerleşimi nedeniyle tam rezeksiyon yapılamayacak olgularda İORT’nin sağkalımı arttırdığına dair çalışmalar gün geçtikçe artmaktadır. İORT tek doz uygulandığı için oluşabilecek geç yan etkiler üzerinde en çok düşünülen konudur. Ayrıca İORT her hastada ya da her durumda kullanılabilecek bir tedavi şekli de değildir. Özellikle gastrointestinal tümörlerde (pankreas, kolorektal, mide), servikal kanserde, meme kanserinde ve retroperitoneal sarkomlarda kullanımı konusunda pek çok çalışma yayımlanmıştır. Bu makalede İORT’nin tanımı, kullanım alanları, kullanılan aletlerin özellikleri, hasta seçim kriterleri, oluşabilecek toksisiteler ve bazı tümörlerde yapılan tedavilerin sonuçları tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: İntraoperatif radyoterapi, elektron ışını, X ışını, geç toksisite, normal doku toleransı

Görüntülemede uygulanan bilgisayar teknolojisi sayesinde, daha fazla hastaya erken evrede tanı konmakta ve lokal tedavilere gereksinim giderek artmaktadır. Tüm tedavi alanlarındaki gelişmeler, hastalarda yaşam sürelerine de yansımıştır. Bu yüzden tedavi sonrası takiplerde, yapılan tedavilerin geç yan etkileri bazen tedaviden daha fazla uğraşıyı gerektirebilmektedir. Kısa mesafeden yapılan radyoterapi anlamına gelen brakiterapi, internal konformal bir tedavidir. Hastalığın evresine göre, eksternal tedavi sonrası tamamlayıcı olarak veya tek başına uygulanabilmektedir. Teknik eski olmasına rağmen, bilgisayarların gelişmesi radyoterapi cihazlarını da etkilemiştir. Uygulamalarda bilgisayarlı tomografilerin kullanılması, tedavi yapacağımız organa yüksek doz verilmesini ve risk altındaki komşu organların korunmasını sağlamıştır. Tedavi başarısı, hastanın konforunu bozmadan, tümörlü organa yüksek doz verirken, komşu organların bu dozdan korunmasıyla olasıdır. Bu tedavi değişik doz hızları ve yöntemlerle uygulanabilir. Seçim, uygulayıcı ekibin tecrübesine, hastanenin teknik olanaklarına ve hasta şartlarına göre değişebilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Brakiterapi, intrakaviter, lokal kontrol